De vraag die we al heel lang stellen is: is gedrag aangeboren of aangeleerd. Ik weet het antwoord daarop niet, maar ik heb er een keuze in gemaakt.
Als we zeggen “Zo ben ik nu eenmaal.”, dan zeggen we ook meteen dat het niet te veranderen is. Dat soort dogmatiek past me niet, omdat ik het niet heel erg productief vindt. Om die reden heb ik de keuze gemaakt dat mijn gedrag en ook mijn communicatie aangeleerd is. Ik ontken daarmee niet de invloed van mijn opvoeding, niet de tijd waarin ik ben opgegroeid en ook niet de economische omstandigheden van dit moment.
Wat ik wel doe, is dat ik zeg dat ik verantwoordelijk ben voor mijn gedrag en communicatie. Als ik zeg dat het aangeleerd is, dan zeg ik namelijk tegelijkertijd dat het te veranderen is. Lukt me dat dan altijd? Nee, maar wel een heel stuk vaker dan dat ik zou zeggen dat ik nu eenmaal zo ben. En dat is wel productief.